Defensiebeloften beginnen de industriële basis van Europa te veranderen

In de jaren 1940 schakelden veel autofabrikanten hun assemblagelijnen om voor het maken van militaire vliegtuigen. Geen enkele was beter bekend dan de Willow Run-fabriek van Ford Motor Company in Michigan, die in 1941 werd omgebouwd voor de massaproductie van de B-24 Liberator bommenwerper. Op het hoogtepunt van de productie werd er elke 63 minuten een bommenwerper geproduceerd¹.

Het is duidelijk dat de geopolitieke spanningen van vandaag veel minder ernstig zijn dan die van de Tweede Wereldoorlog. Toch hebben de NAVO-bondgenoten van Europa haast om hun defensie-industrieel complex nieuw leven in te blazen na meer dan 30 jaar vredesdividend dat volgde op het einde van de Koude Oorlog.

Ze leren lessen uit de geschiedenis. Niet alleen Ford paste zich in de jaren veertig aan, maar ook Rolls-Royce, de Britse fabrikant van luxeauto's, die motoren maakte voor de Spitfire- en Hurricane-gevechtsvliegtuigen.

In het Europa van vandaag is het begin van deze industriële trend weer zichtbaar. Dit doen ze net nu sommige autofabrikanten op het continent het moeilijk krijgen nu de vraag naar Duitse auto's afneemt tegen de achtergrond van hogere energieprijzen. Sommige autofabrikanten grijpen de kans om hun activiteiten te consolideren.

Het epicentrum van deze activiteit is Duitsland, van oudsher de bakermat van hoogcomplexe productie in Europa. Er is echter ook enige activiteit in andere landen. Defensiebedrijven nemen het personeel van andere fabrikanten over of overwegen de overname van hun productiefaciliteiten².

Werknemers aannemen en fabrieken overnemen

Zo heeft een van de grootste defensiecontractanten van Duitsland toegezegd om in 2024 honderden werknemers van autoleverancier Continental in dienst te nemen, aangezien de vraag naar arbeidskrachten toeneemt. Op dezelfde manier is Hensoldt, de Beierse fabrikant van radars, begin 2025 besprekingen begonnen om ontslagen werknemers bij Continental en collega-leverancier van auto-onderdelen Bosch over te nemen.

Buiten Duitsland heeft de Belgische regering voorgesteld om de gesloten Audi-fabriek in Brussel om te vormen tot een defensieproductiefaciliteit. Naar verluidt zou het worden omgebouwd voor de productie van gepantserde voertuigen en drones, waarbij slechts een kleine revisie nodig is³.

Deze gevallen weerspiegelen een bredere Europese trend: De defensie-industrie positioneert zichzelf steeds meer als een stabiliserende kracht in regio's die te maken hebben met industriële transitie. Toeleveranciers en fabrikanten van auto's, waarvan velen worstelen met de verschuiving naar elektrische mobiliteit, stijgende energiekosten en wereldwijde concurrentie, leveren zowel de geschoolde arbeidskrachten als de fysieke infrastructuur die defensiebedrijven nodig hebben om snel uit te breiden. Regeringen, die de sociale gevolgen van fabriekssluitingen willen verzachten, moedigen dergelijke overplaatsingen actief aan als onderdeel van een tweeledige strategie om banen te behouden en de nationale veiligheid te versterken.

In de praktijk betekent deze herschikking dat defensieaannemers niet alleen ingenieurs en technici met overdraagbare vaardigheden aannemen, maar ook hele ecosystemen van leveranciers, logistieke netwerken en fabrieksapparatuur erven. Het hergebruiken van bestaande faciliteiten verkort de opstarttijd voor nieuwe productielijnen, waardoor bedrijven sneller kunnen reageren op NAVO-verplichtingen en verhoogde geopolitieke eisen.

Als deze trend aanhoudt, kan dit een keerpunt betekenen in het industriële landschap van Europa. Fabrieken die ooit bestemd waren voor civiele mobiliteit kunnen een centrale rol gaan spelen bij militaire paraatheid, en geschoolde arbeidskrachten die ooit verbonden waren aan de autoproductie kunnen in toenemende mate de toekomst van de Europese defensie-economie bepalen. De toekomst blijft echter onzeker en naarmate de geopolitieke situatie evolueert, kunnen trends snel veranderen.

Het begin van echte verandering

Sinds de NAVO-lidstaten eerder in 2025 beloofden om 5% van hun economische output aan defensie te besteden, bestaat er enige scepsis over de haalbaarheid hiervan. Een essay van het gerespecteerde Stockholm International Peace Research Institute karakteriseerde het als meer een politiek signaal dan een uitgavenplan⁴.

Toch is de verschuivende industriële basis van Europa het begin van echte verandering nu het continent zijn defensiebasis opnieuw opbouwt als reactie op de oplopende geopolitieke spanningen. Ironisch genoeg was het het begin van het Oekraïneconflict dat Duitsland deed stoppen met het kopen van goedkoop Russisch gas voor zijn productiebedrijven, wat bijdroeg aan de problemen van de autofabrikanten. Dit maakte de weg vrij voor de omschakeling van fabrieken die nu begint. Wat de uitkomst van deze wereldwijde industriële verschuiving zal zijn, hangt volledig af van de deels onvoorspelbare wereldwijde spanningen.